Zeytin Emekçisi Kuş: Karatavuk

Zeytincilikte bir ağaçtaki tüm zeytinleri toplamak tabii ki mümkün değil. Rüzgar eser zeytin düşer, toplama esnasında sepetten seker bir şekilde düşer… Yazgı derler bizde bazı yerlerde yaygı da derler, ağaç altında serilidir, gelgelelim hepsini toplamak mümkün değildir. Zaten atalarımız da tamamanı toplamaz bir ağacın hiçbir zaman. “Kurda, kuşa da kalsın” denilip 3-5 zeytin adedi bırakılır her zeytin ağacında…

Zeytin emekçisi biliyor musunuz? Yurdumuzun zeytincilik yapılan kimi yörelerinde zeytin ağaçlarının karatavuk kuşları tarafından dikildiğini biliyor muydunuz? Zeytini kuşlar diker diye kitap gördüğümde adı çok hoşuma gitmiş, çok ilginç gelmişti. Gerçekten böyle olabilir mi diye araştırdığımda zeytini diken o tatlı kuşla karşılaştım…Karatavuk Kuşu ötüşünü sürekli duyduğumuz ufacık siyah tüylü, sarı – kavuniçi gagalı kuşun adı: Karatavuk. En bilinen adı karatavuk kuşu, bazı bölgelerde bakal, bazı bölgelelerde makal deniliyor (erkeğine kara bakal dişisine boz bakal)…

Zeytin ağacının diğer meyvelerden bir farkı; çekirdeği toprağa gömünce fidana / ağaca dönüşmez. Zeytini yedikten sonra toprağa atınca kolay çimlenemediğini göreceksiniz, hatta hiç çimlenmeyecektir. Zeytin çekirdeği çok zor çimlenen bir tohumdur. Bunun nedeni, zeytin ağacının yetiştiği coğrafi şartlar sebebiyle sıcak-kurak iklimi tercih etmesinden kaynaklanmaktadır. Zeytin ağaçları az suya ihtiyaç duyup, bünyesine çok su alamaz; bu yüzden zeytin ağacı / odunu sert ve kuru olur. İşte zeytin ağacının hem dallarının hem çekirdeğin sert olmasının sebebi budur.

İşte tam burada Karatavuk kuşu devreye giriyor ve bu olayı bize Cenk Durmuşkahya, Tübitak Bilim Teknik dergisi Ocak 2006 sayısında aşağıdaki gibi anlatıyor: “20-25 cm boyunda olan simsiyah tüyleriyle sarı – kavuniçi renk gagası bulunan bu özel kuşlar zeytin meyvelerini çok severler. Bu meyveleri bir çırpıda yutan bu kuşlar kursaklarında zeytinin etli kısımlarını sindirirler. Ancak, onlar da bizim gibi, odunsu yapıda olan zeytin çekirdeklerini sindiremezler ve dışkılama yoluyla sindiremedikleri çekirdekleri dışarıya atarlar. İşte sadece karatavukların kursağından geçmiş olan bu zeytin çekirdekleri toprağa düştüğünde çimlenebilir. Çünkü karatavuk kursağındaki küçük taşlarla ve sahip olduğu kuvvetli asitlerle zeytin çekirdeklerinin odunsu kabuğu, sindirim sırasında incelir ve yumuşar. Bu yüzden de karatavuklar tarafından kabukları inceltilmiş ve yumuşatılmış çekirdekler toprağa düştüğünde çimlenebilir.”

Eğer karatavukları avlayarak neslini tüketirsek gelecek yıllarda yeni zeytin ağaçları gelişmeyecek ve karatavuklardan bir süre sonra zeytin ağaçlarının da nesli tehlike altına girecek. Karatavukla zeytin ağacı arasındaki bu birliktelik bir çok canlı türü için de geçerli.