Zeytin Sözlüğü

Arşimet Vidası: İlk kez Roma döneminde kullanılan ve preslerde gücü kontrol etmeyi sağlayan sonsuz vida.

Ayı (Boğa, Koç): Tahta vidaların ucunda, sıkıştırmaya yarayan üçgen biçiminde dişi parça.

Baskı Torbası: Geleneksel zeytinyağı üretiminde kullanılan, prese koymak için arasına zeytin hamuru doldurmaya yarayan keçi kılından ya da jütten mamul dikdörtgen zarf biçiminde ya da yuvarlak sistem.

Canalis et solea: Silindir taşın dikdörtgen bir yatak üzerinde ileri geri itilmesiyle zeytini kırmaya yarayan sistem.

Cato presi: Kaldıraçlı presin bir ucuna bağlı makara sistemiyle kalası hareket ettirerek basınç sağlayan sistem.

Cehennem çukuru: Zeytinyağı fabrikalarında karasuyun dışarı verilmeden önce içindeki yağın toplanması amacıyla biriktirildiği ve bileşik kaplar prensibine uygun olarak yapılmış bir dizi havuz. Hırsız çukuru.

Cır cır mengene: Tek vidalı sabit prese Ege köylerinde verilen ad.

Elai: Yunanca, Halka ait zeytin ağacı

Hak: Zeytinyağı işletmelerinin çiftçilerden talep ettiği sıkma ücreti yerine geçen pay. Bizim bölgemiz olan Akhisar’da yıllardır %15 olarak uygulanmaktadır.

Hidrolik pres: Döküm bir şaft içinde pistonun basınçlı su kuvvetiyle yukarı doğru hareket ettirilerek baskı torbalarının sıkılmasını sağlayan sistem.

İlk baskı (İlk sıkım): Zeytin hamuru torbalarının birinci baskıda, sıcak su verilmeden sıkılması ile edilen zeytinyağı. Ulysses Zeytinyağı ilk baskı/ilk sıkım zeytinyağı üretir.

Karasu: Zeytin hamuru preste sıkılarak çıkarılan sıvıdan zeytinyağı ayrıştırıldıktan sonra kalan atık.

Kavata: Zeytin hamuru, baskı torbalarının içine doldurulan parçalanmış zeytin.

Lampant: Oleik asit oranı %3,3’ten fazla olan kusurlu yağ.

Leguli (Latince): Rüzgarda yere düşen zeytinler.

Mahsere: Çift vidalı prese Güneydoğu Anadolu’da verilen isim.

Malaksör: Zeytin hamurunun santrfüje girmeden önce içindeki yağ hücrelerinin birleştirilmesi amacıyla yoğrulduğu makina.

Mola olearia (Latince): Dairesel bir taş yatak üzerinde merkeze bağlı olarak çevrilen dikey taş değirmen.

Moriae (Yunanca): Tanrıça Athena’nın kutsal zeytin ağacı.

Periodisite:  Zeytin ağacının veriminde yıllar arasındaki farklılık.

Prina: Presten sonra içindeki zeytinyağı ve karasu akıtılmış zeytin posası hamuru.

Prina yağı: Prinanın içinden kimyasal yollarla çıkartılan yağ.

Pulima: Presten akan zeytinyağı ve karasu karışımının ayrıştırılmak üzere biriktirildiği havuz.

Sabit vidalı pres: Sabit bir çerçeve içinde tek ya çift vidayla çalışan pres

Santrfüj: Kontinü sistemde zeytin hamurunu karasudan ve prinadan ayırmaya yarayan merkezkaç prensibiyle çalışan birim.

Sinolea: Zeytin hamurunun prese girmeden önce içine daldırılan kollarla yağın damıtılarak elde edildiği sistem.

Soğuk baskı: Sıcak su verilmeden elde edilen zeytinyağı

Strictores, Latince: Ağaçtan elle toplanan zeytinler

Sulu baskı: Dikdörtgen baskı torbalarını hidrolik ile sıkan sistem.

Kuru baskı (çelik baskı, süper pres): Daire biçiminde baskı torbalarını hidrolik sistemle ve sıcak su kullanmadan tek seferde sıkan sistem.

Tasirhane: Zeytinyağı imalathanesi

Tasiriye: Zeytinlerin yağının çıkarılması.

Topuk yağı (Ayak yağı): Zeytin hamurunun ayakla çiğnenerek ezildiği en ilkel yöntem.

Var yılı-Yok yılı: Zeytin ağaçlarının bir yıl çok, bir yıl daha az vermesine halk arasında verilen isim.

Yağcı: Geleneksel zeytinyağı üretiminde pulimalarda biriken yağı özel taslar kullanarak ayıran usta.